Een commissaris voor toekomstige generaties
Over mijn gesprek met Jan Jambon en over een bijzonder hoopvolle casus uit Wales. Deel 4 in de mini serie over futures generations.
Ik ben verliefd op denken.
Op nieuwsgierigheid.
Op filosofie. Op technologie. Op innovatie.
Op muziek. Op cultuur. Op de natuur.
Op de medemens (soms, haha).
Op het leven.
Ja. Dat.
Maar ik ben ook in onvrede.
Over de manier hoe we de dingen organiseren,
hoe we alles interpreteren,
hoe we tegenover elkaar (denken te) staan,
hoe we onze aandacht weggooien.
Ja, ik ook.
Dus probeer ik dingen anders te bekijken.
Ik probeer om de hoek te kijken.
Naar de toekomst.
Naar de lange termijn.
Naar de 22ste eeuw, desnoods.
Naar de wereld van de kinderen van onze kinderen.
Daarover schrijf ik mijn nieuwsbrief.
Daarin ga ik op zoek naar andere denkbeelden.
Daar probeer ik taal aan te geven.
Daarin ga ik op zoek naar hoop.
Daar probeer ik woorden voor te vinden.
So this happened…
Ik vroeg aan minister-president Jan Jambon of hij kinderen heeft. En welke toekomst zij zullen hebben.
Het gebeurde in de FTI express, een trein die van Gent naar Antwerpen reed om Flanders Technology & Innovation aan te kondigen. De vijf wagons werden bevolkt door de vijf steden die een festival organiseren tijdens FTI. Ik zat in de Leuvense wagon aangezien ik als curator aan de slag ga voor and& festival, dat FTI Leuven organiseert. Woohoo!
And& festival benadrukt sinds 2018 de waarde van zowel kunst & ondernemen, denken & voelen, technologie & innovatie, en jonge & diverse standpunten. Dat is ook wat we tijdens het festival in 2024 gaan doen. Tijdens FTI Leuven onderzoeken we zowel cutting edge technologie & wetenschap als nieuwe denkbeelden. Helemaal mijn ding dus.
Dus vroeg ik Jambon of hij kinderen had? Hoe oud ze zijn? En wanneer ze zijn leeftijd hebben?
We kwamen uit in 2048.
2048.
Dat is twee jaar van de klimaatdoelstelling.
De tijd van de film Bladerunner.
Het lijkt veraf.
Tot je in de schoenen van onze kinderen gaat staan.
Ook bij de minister-president kwam deze oefening binnen. Hij was getriggerd door de benadering. Ik zag het in zijn ogen. Of hij vond mijn haarbandje en paarse nagellak gewoon raar. Dat kan ook.
Toen ik over deze ontmoeting aan mijn familie vertelde, reageerde mijn vader dat Jambon over FTI gesproken had op VRT. En dat hij tijdens het interview wel optimistisch was. Dat hij in de vooruitgang geloofde.
Ik moet de verkeerde indruk gegeven hebben. Want de vraag stellen naar onze kinderen hoeft geen pessimistische benadering te zijn. Het zet eerder de hoop centraal.
Het interessante aan stilstaan bij future generations is dat het zowel urgentie als betrokkenheid creëert. Urgentie, want plots is die toekomst niet meer zo abstract. Maar ook betrokkenheid, want ja, het zijn wel onze kinderen.
En die betrokkenheid zorgt op zijn beurt voor hoop.
Het geeft namelijk een handelingsperspectief. Zowel voor de ondernemer, onderzoeker en techontwikkelaar… Als voor de leraar, de ambtenaar, de kunstenaar, de handelaar, de wandelaar.
Een ge-wel-dig voorbeeld van dit handelingsperspectief komt uit Wales.
Daar werd de toekomst van onze kinderen in de wet verankerd. In 2015 werd werk gemaakt van de Well-being of Future Generations Act. Een wet die ervoor zorgt dat alles wat de regering doet het welzijn van toekomstige generaties bevordert.
De act is georganiseerd rond principes zoals integration, involvement en collaboration. Dat klinkt een beetje holle woorden. Het komt erop neer dat ze willen inzetten op preventie van problemen in plaats van bestrijding. Hiervoor wordt een cultuur van lange termijn denken ontwikkeld in het beleid.
Dat staat natuurlijk haaks op de waan van de dag van de huidige politieke arena. Deze week leek het alsof onze politici meer geïnspireerd waren door het gedrag dan door de toekomst van kleuters (juf, frankie heeft op mijn arm geklopt).
Daarenboven is lange termijn denken echt broodnodig. Want de uitdagingen waar we vandaag mee te maken hebben, zijn simpelweg niet aan te pakken op korte termijn. Denk aan een wetgevend kader rond AI, de (mentale) gezondheidscrisis, een onderwijssysteem uit de vorige eeuw, de klimaatverandering en de migratiestromen die daarvan het gevolg zullen zijn… Het zijn stuk voor stuk grote transformaties die we allemaal erkennen en toch uit de weg gaan.
In theorie wil natuurlijk iedereen dat het goed gaat met onze kinderen. In praktijk zien we echter dat veel van onze keuzes de huidige logica bevestigen. Daarom werd een Futures Commissioner aangesteld. Een commissaris die erop toeziet dat de act wordt nageleefd. Kortom, een commissaris die de toekomstige generaties - de unborn - vertegenwoordigt. Waauw.
Wales is hier echt een voorloper in. En een trendsetter. Want er is veel interesse van andere steden en landen.
De eerste Futures Commissioner heette Sophie Howe. Haar werk vond voor een groot stuk tijdens de Corona crisis plaats. Dat was voor Sophie Howe echter geen belemmering. Integendeel. Ze ging op zoek naar beleidsmakers die in de crisis een opportuniteit zagen om het anders aan te pakken. Of naar die ambtenaren die zich vragen stelden bij hun werk. Professionals die dezelfde problemen en vergunningen behandelden die ze 2 decennia daarvoor als eens behandeld hadden. Nog eens een verbreding van de autostrade bijvoorbeeld.
De opvallendste verdienste van Sophie Howe is de invloed op het transport- en verkeersbeleid van Wales. De Futures Commissioner tikte de regering op de vingers dat hun plannen voor meer wegeninfrastructuur niet in lijn waren met de verwachtingen van toekomstige generaties of de Future Generations Act. Waarom? Omdat er reeds te veel beton is, omdat kwetsbare stukken natuur in gevaar komen, maar ook omdat de mobiliteitsbehoeften aan het veranderen zijn. We kunnen niet blijven doen wat we al 70 jaar doen, de auto als de maat van de dingen beschouwen. Dat is simpelweg onhoudbaar.
In 2021 besliste de regering daarom het wegenwerkdossier op pauze te zetten. Er werd gezocht naar een nieuwe weg (of llwybr newydd). Enkele maanden geleden (en een doos rapporten en voorstellen later) werd een opvallend besluit genomen. De grootste wegenprojecten werden gecanceld. In plaats van nieuwe wegen te bouwen, werd beslist de transformatie naar een meer groen en fair transport systeem in te zetten.
Natuurlijk kwam er ook veel kritiek op de beslissing. “We kunnen ons dit niet veroorloven” is het adagium dat je steeds hoort. Minister Lee Waters reageerde: “It’s always difficult to make decisions with short-term pain for long-term gain.”
Nu hoor ik je denken, in Vlaanderen is het anders. Dat Wales een eigen nationale identiteit en beweging kent, heeft het werk van de Futures Commissioner niet onmogelijk gemaakt. Integendeel. Sophie Howe gebruikt de trots van de Welshman om kwetsbare punten aan te kaarten. Het maakt de aanpak van de Futures Commissioner extra relevant voor Vlaanderen.
Ik had de tijd niet dat allemaal uit te leggen aan minister-president Jambon. Misschien komt dat er nog van, want we hebben Sophie Howe uitgenodigd voor FTI Leuven. Ze moet wel nog mijn mail beantwoorden.
I’ll keep you posted.
En wat als de volgende generatie wijzelf zouden zijn?
Ik geef les in India en veel van mijn studenten geloven in reïncarnatie. En plotseling begon ik daarover na te denken. Dus als reïncarnatie bestaat, dan is de toekomst mijn toekomst. Dit idee opent een nieuwe perspectief op hoe we naar onze acties en hun gevolgen kijken. Als ik mijn eigen nakomeling zou zijn, hoe zou ik dan willen dat de wereld eruitziet? Welke nalatenschap zou ik willen achterlaten voor mezelf? Het is een krachtige gedachte...
Ik denk dat ik je brief in één adem heb uitgelezen, prachtig verwoord. Benieuwd welke ontdekkingen er nog meer volgen in het algemeen en meer specifiek op het and& festival!