Het nut van pessimisme
Hallo vanuit Amsterdam. Ik praat straks op Brainwash Festival met Lisa Doeland over de Apocalypsofie.
Ben je ook nieuwsgierig?
Naar filosofie? Naar technologie? Naar innovatie?
Naar muziek? Naar cultuur? Naar natuur?
Of naar de medemens?
De leven?
Dan is deze nieuwsbrief iets voor jou.
Ben je ook in onvrede?
Over de manier hoe we de dingen organiseren,
hoe we alles interpreteren,
hoe we tegenover elkaar (denken te) staan,
hoe we onze aandacht weggooien?
Als mens en maatschappij.
In deze nieuwsbrief bekijken we de dingen anders.
We proberen om de hoek te kijken.
Naar de toekomst.
Naar de lange termijn.
Naar de 22ste eeuw, desnoods.
Naar de wereld van de kinderen van onze kinderen.
Samen gaan we op zoek,
naar andere denkbeelden.
Een andere mindset.
We geven taal aan een nieuw verhaal.
We zoeken en we vinden hoop.
Want er is veel mogelijk
als we het samen doen.
Hallo vanuit Amsterdam,
straks mag ik hier mijn nieuwe talk geven. Daarin de ideeën die ik al een tijdje naar jullie, mijn lezers, gooi. Woensdag organiseerde we een try-out in Gent.
Het was zo leuk. En kwetsbaar. En hoopgevend.
Ik vertel er later meer over.
Na mijn talk mag ik een programma hosten met Lisa Doeland, filosoof en docent. Ze doet tevens een doctoraatsonderzoek naar afval en schreef een boek: Apocalypsofie (ja, dat heb ik een paar keer moeten oefenen).
Op de cover van haar boek staat een kunstwerk van de Vlaamse kunstenaar Maarten Vanden Eynde. Ook in zijn oeuvre zien we afval. Hij brengt het naar een kunstgalerie of museum.
Het punt van Doeland is duidelijk: we moeten tussen ons afval leren leven. Met een reeks diverse filosofen onder de arm onderzoekt de Nederlandse wat het is om in het kapitalisme van vandaag te leven. “Kapitalisme is een machine die mensen, dieren en dingen opeet en vervolgens dumpt. Tot afval maakt.”
De voorbije weken heb ik voorzichtig het idee van de eindtijd aangeraakt in deze nieuwsbrief. Alert dat ik geen lezers erdoor verlies. Want ik probeer hoop te verspreiden. Dat is wat deze nieuwsbrief beloofd. Dat is wat me zelf energie geeft (dat en disco).
Maar Lisa Doeland waarschuwt om al te hoopvol te zijn. “Misschien is het veeleer een gezond pessimisme dat we nodig hebben.” Om het vooruitzicht van een catastrofe kracht bij te zetten, moet het als iets onvermijdelijk gedacht worden. Ondanks het doel dat het natuurlijk niet plaatsvindt. “Het punt is niet de catastrofe te voorkomen die ons te wachten staat, het punt is om de status quo te veranderen die zelf al catastrofaal is.”
Bewijzen hiervoor vindt ze niet alleen in manke morele modellen (groene groei) of cijfers over klimaat, maar in de kleinste dingen en signalen. Zoals in de microplastics in schelpdieren of de PFAS die de moeder haar baby meegeeft via haar moedermelk. Je leest hoe de auteur het daar - als jonge moeder - moeilijk mee heeft. Want de realiteit is: zelf al wil je je levensstijl aanpassen en gezond leven, je kan niet anders dan meedoen in het verteringssysteem dat het kapitalisme is. “We moeten niet handelen voordat het te laat is, we moeten handelen omdat het te laat is.”
Wat wel hoopgevend is, zijn de vele diverse stemmen die de filosoof aanhaalt; buiten het traditionele canon van de Westerse filosofie. Ze haalt mooie beelden aan. Van Jeanette Winterson’s Atlas die beslist de aarde neer te leggen, tot de Finse historicus Jussi Parikka die over het Antrobsceen praat in plaats van het Antropoceen. Ze haalt ook de Iraanse auteur Reza Negarestani aan, die stelt dat we verrotting als uitgangspunt van ons denken moeten nemen.
Het is niet de kern van haar betoog, maar Apocalypsofie is ook een ode aan meerstemmigheid. Het zette mijn denken open. Ik heb vaak het gevoel dat ik de radicalen uit de groep ben. The weird one out. Het is een gevoel waarmee ik opgegroeid ben. Sofie Doeland herinnerde me dat er altijd nòg een andere kijk is. Dat kunnen we - ook als jonge ouders - niet genoeg herhalen.
Niet opgeven Frédéric !
Eén van die “meerstemmige” inspirerende mensen is Jonathan Rowson, vind ik.
Zijn idee bv van collective individuation...
Heel mooie creatie hierover: https://youtu.be/IjOQB608ylQ?si=RlOq1nZq4m4mMsku