Is dit het einde?
Over de eindigheid van beschavingen. Kunnen we de spelregels veranderen? Of is het tijd voor een ander spel?
Ben je ook nieuwsgierig?
Naar filosofie? Naar technologie? Naar innovatie?
Naar muziek? Naar cultuur? Naar natuur?
Of naar de medemens?
De leven?
Dan is deze nieuwsbrief iets voor jou.
Ben je ook in onvrede?
Over de manier hoe we de dingen organiseren,
hoe we alles interpreteren,
hoe we tegenover elkaar (denken te) staan,
hoe we onze aandacht weggooien?
Als mens en maatschappij.
In deze nieuwsbrief bekijken we de dingen anders.
We proberen om de hoek te kijken.
Naar de toekomst.
Naar de lange termijn.
Naar de 22ste eeuw, desnoods.
Naar de wereld van de kinderen van onze kinderen.
Samen gaan we op zoek,
naar andere denkbeelden.
Een andere mindset.
We geven taal aan een nieuw verhaal.
We zoeken en we vinden hoop.
Want er is veel mogelijk
als we het samen doen.
Een van de kunstwerken van Katie Paterson heet Requiem.
(ja, ik pik de draad van de nieuwsbrief van vorige week op. Die over Deep Time kunst.)
Requiem bestaat uit een verzameling van 370 kleine potjes. In de potjes vind je stof van verschillende plekken en momenten uit de geschiedenis van de aarde en het universum. Tijdens de presentatie in een galerij in Edinburgh werden alle potjes stof samengevoegd in een urne. De oudste stoffen werden eerst in de urne gedropt: stof van een meteoriet, ouder dan de zon. De volgende samples vertellen de geschiedenis van de aarde. Van pre-historische stoffen tot reminiscenties naar onze voorouders, jagers-verzamelaars, de Inca’s, het Romeinse rijk, Vikingen, nog eens het Romeinse Rijk… enzoverder. Stuk voor stuk tijdperken uit de geschiedenis. Beschavingen die ondertussen gedaan zijn.
Daarom heet het werk requiem. Het is een afscheid van tijd die voorbij is.
En hier wordt het interessant. Want de laatste potjes stof komen uit het huidige tijdperk; het antropoceen. Katie Paterson verzamelde samples zoals …
trinitiet van de eerste ontploffing van de atoombom
vliegas afkomstig van de verbranding van fossiele brandstoffen
de zeer gevaarlijke pesticiden die worden aangetroffen in graangewassen en in de meeste van onze lichamen
puin van de ruïnes van het door oorlog verscheurde Irak
uitgebraakt plastic uit het lichaam van een baby albatros
een polystyreen beker uit de bodem van de diepste oceaan op aarde
Wat de kunstenares hiermee zegt, is dat het huidige tijdperk ten einde loopt. De tijd waarin we leven is gedaan. Het antropoceen heeft geen toekomst.
En dat is een heftige uitspraak.
Hier heb ik twee bedenkingen bij.
Bedenking 1.
Laten we beginnen bij het idee dat beschavingen eindig zijn.
Researcher Luke Kemp van University van Cambridge deed een studie naar de ouderdom van beschavingen. Hij bracht 4000 jaar beschavingen in kaart en kwam tot het besluit dat de gemiddelde leeftijd van een beschaving 336 jaar is!
Driehonderdzesendertig.
Ja, dat wil dus zeggen dat alle beschavingen eindig zijn.
We kennen natuurlijk allemaal de voorbeelden van de Paaseilanden of de Inca’s. Volgens Kemp’s redenering zijn ook alle andere beschavingen uit de geschiedenis in elkaar gezakt. “Collapse can be defined as a rapid and enduring loss of population, identity and socio-economic complexity. Public services crumble and disorder ensues as government loses control of its monopoly on violence.”
Natuurlijk blijven er vaak artefacten en verhalen over. En zeker steden blijven bestaan. Ze transformeren. Bouwen een nieuwe laag op de oude. Muren van een gebouw worden de fundamenten van een ander. Maar de beschaving zelf gaat in collapse.
Bedenking 2.
Toen ik over deze studie de eerste keer las, was ik eigenlijk echt van mijn melk. De vraag die zich manifesteert is natuurlijk: is onze huidige beschaving dan ook eindig? Want toegegeven, ik leefde in het idee dat onze beschaving oneindig was. Dat de technologie van vandaag zo slim is, dat een collapse uitgesloten is.
Dat was de overtuiging.
Was.
Want ondertussen denk ik er anders over.
Ondertussen ben ik klaar voor een andere tijd.
Een ander tijdperk.
Een renaissance, zoals je weet.
De vraag is echter, wanneer komt die?
Hoe zie jij dat eigenlijk?
Geloof je dat we dit tijdperk kunnen redden?
Of is er nood aan een ander verhaal?
En zo ja, hebben we het einde van deze beschaving al bereikt?
Of zullen onze kinderen ermee af te rekenen hebben? Wanneer ze onze leeftijd hebben. Rond 2050 bijvoorbeeld?
Anders gezegd: kunnen we de spelregels veranderen? Of is het tijd voor een ander spel?
Voor ik er op verder ga, zou ik graag horen hoe jij erover denkt.
Of beter nog, wat je er bij voelt?
En keep in mind, het einde van een tijdperk hoeft geen hopeloze situatie te zijn. Het biedt ook perspectief.
Tot volgende week.
Ik maakte alvast een playlist voor het afscheid van onze beschaving. Een requiem, zeg maar. Met minimale klassieke muziek.
Luister mee.