Kunst en klimaat
Een bezoek aan de kinesist deed me beseffen waarom we ook de kunsten nodig hebben in de klimaatcrisis.
“Wat is jouw 2050 missie?”
Dat vroeg ik vrijdag op een event.
De vraag stellen is ze beantwoorden.
Mijn 2050 missie?
Mensen helpen van wereldbeeld te veranderen
(denk ik).
Van een wereldbeeld dat de blik verlegd,
van persoonlijke prestaties,
en verschillen,
naar gezamenlijke intenties,
en relaties
(met elkaar en de natuur).
Daarom schrijf ik ook deze nieuwsbrief.
Om te oefenen.
Elke week opnieuw.
Oefenen in een andere kijk op de dingen.
En om die blik in woorden om te zetten.
Zodat het meer dan een verhaal van mij is.
Maar iets van ons kan worden
(en van ons kinderen).
Deze week ging ik voor de eerste keer naar een osteopaat. Mijn rug zat volledig vast. Tijdens de behandeling vroeg de arts naar het verhaal achter mijn tattoo. Ironisch genoeg om me af te leiden van de naalden die hij enkele ogenblikken later in mijn spieren zou steken.
Aangezien er lost in music op mijn arm staat getatoeëerd, ging het gesprek vrij snel over muziek. Bleek dat deze osteopaat ook een muziekliefhebber was. Tijdens de massage (rechterhand) scrolde hij doorheen zijn lange Shazam-lijst (linkerhand), op zoek naar een artiest waarvan hij de naam vergeten was. Het bleek over The Alan Parsons Project te gaan. Die van het meesterlijke Eye in the Sky. En Mammagamma.
Uit dank voor de behandeling (en omdat ik van lijstjes hou), maakte ik nadien een Spotify playlist voor de arts: Eye in the Sky. Even lang dan de zoektocht naar de nummers, zocht ik naar een gepast beeld als artwork. Ja, met zo’n dingen kan ik dus echt uren verliezen. Ik reisde van websites over Egyptische mythologie naar Third Eye Tattoo ideas. De zoektocht bracht me terug in Rome. Naar het Pantheon. De tempel waarin het licht binnen valt als door de iris van een oog. An eye to the sky.
🎶 🎶 Muziek 🎶 🎶
In mijn Curated Weekly playlist op Spotify; de playlist voor mijn osteopaat. Eye in the Sky.
Naast mijn rug zat ook het idee over deze mail vast. Ik zou het op de drukke agenda kunnen steken, maar dat is niet de reden dat ik je vorige week geen nieuwsbrief stuurde. Het idee was nog niet helder.
Welk idee?
Dat we kunsten nodig hebben om met de klimaatramp om te gaan.
Toen ik de foto’s van het Pantheon zag, viel me nog eens op hoe sterk het ontwerp is. Het maakt op een eenvoudige en heldere manier duidelijk waar het gebouw voor staat. Deze tempel, in de vorm van een oog dat naar de hemel kijkt, is gericht aan alle goden. Klaar. Tweeduizend jaar later is die boodschap nog steeds helder.
Die helderheid hebben we ook in het kader van de klimaatcrisis nodig.
Het valt me op hoe experten vaak cijfers en data gebruiken om over het klimaat te praten. Actuele metingen over klimaatopwarming of cijfers over biodiversiteit worden naast die van vroeger gelegd. Die wetenschappelijke benadering geeft niet enkel de nodige credibiliteit, het helpt ook om de urgentie van de zaak te illustreren (kijk eens hoe groot het verschil is).
Voor harde feiten wordt harde (wetenschappelijke) taal gebruikt. Terecht zou je zeggen. Maar het is ook een valkuil. Deze benadering niet helemaal werkt. Ze is te reductioneel.
Toegegeven, ik herken de reflex om de ander te (proberen) overtuigen met cijfers of data. Het is opwindend om zeker te zijn van je data. Het geeft adrenaline. Adrenaline die je echter blind maakt voor wat de ander probeert te zeggen. En hoezeer ik in de feiten correct mag zijn, ik vergeet op zo een moment te luisteren naar de andere. Deze harde wetenschappelijke manier om (over de klimaatcrisis) te praten, is een taal die vaak verdeelt in plaats van verbindt.
Volgens Timothy Morton (waar ik eerder al over schreef) is er een andere taal nodig. Hij vond daarom het woord hyper-object uit. De omvang van de klimaatverandering is zo groot dat we het nooit helemaal kunnen vatten, het is een hyper-object. Bovendien is het een concept dat abstract en veranderlijk is en waarvan de exacte waarheid steeds van tussen onze vingers glipt. We kunnen het volgens de filosoof daarom beter beschrijven met truthfeel. Mortons filosofie is soms grappig, en soms erg complex, met allerlei ingewikkelde verwijzingen naar Heidegger en andere filosofen.
Maar het hoeft niet moeilijk te zijn.
Want deze andere taal kan je ook vinden in de kunsten. Hoewel de taal van de kunstenaar vaak minder nauwkeurig is, is de boodschap soms veel duidelijker.
Een goed voorbeeld hiervan vind je in de foto’s van fotograaf Thomas Wrede. Hij documenteert hoe witte lakens de gletsjers in de Alpen moeten beschermen tegen klimaatopwarming. Net zoals het Pantheon zijn de foto’s zo mooi en treffend dat ze geen data nodig hebben.
We kunnen zeuren over hoe we de klimaatramp negeren. Hoe we te veel korte termijn denken. Hoe de overheid de verkeerde keuzes maakt. Hoe we de toekomst van onze kinderen op het spel zetten. Hoe … Je weet wel wat ik bedoel.
Of we kunnen naar deze foto kijken. En dat allemaal begrijpen in een beeld.
Ik kan je een handvol nieuwsbrieven sturen over hoe we meer kunnen voelen over het klimaat. Weer verliefd worden op de natuur. Onze relatie herstellen. En van wereldbeeld veranderen.
Of ik kan je naar de tentoonstelling van Grace Ndiritu in SMAK sturen. Die van het klimaatprotest een viering maakt.
Dus daarom hebben we ook de kunsten nodig in de klimaatcrisis.
Kunst, in al zijn facetten.
Ze tonen beelden.
Niet het volledige plaatje.
Maar wel duidelijk.
Helder.
Meer nog.
Ze scheppen mogelijkheden.
Alternatieve scenario’s.
Andere werelden.
En dat is nodig.