Ons manifest (of toch het begin ervan).
Ik wou een korte wrap-up schrijven met de 3 grootste ideeën uit deze nieuwsbrief, maar het werd een manifest voor de tijd die komt.
Hi,
EN dan sta je met een tas vol kerstcadeautjes aan de lokale boekenwinkel en kom je 2 lezers tegen. En allebei beginnen ze over kwantumfysica. Los van elkaar. Dankbaar daarvoor.
Meer schrijven. Dat was de ambitie voor het nieuwe jaar. Meer regelmaat, meer diepte, en ook met meer stijl en ritme.
Vijfendertig keer ging er een editoriale nieuwsbrief naar jullie, de meer dan 1000 lezers van deze Substack. (Er kwamen trouwens 250 nieuwe lezers bij 🙋♂️). Ik ben benieuwd wat jullie ervan vonden. Zelf kijk ik er met trots op terug.
Vandaag schrijf ik vanuit de Alpen de laatste editie van het jaar. Daarin vat ik de drie grote thema's van dit jaar samen. Tevens drie grote transities waar onze wereld voor staat. Drie uitdagingen om ons naar die volgende Renaissance te laveren.
Dit is ons manifest.
Of toch het begin ervan.
Naar een renaissance via deze 3 uitdagingen.
We vertellen een ander verhaal. 📖
We kiezen voor hoop. 🙌
We herdenken onze relatie met de natuur. 🌱
UITDAGING 1
We vertellen een ander verhaal.
Bij de start van het jaar nam ik jullie mee naar Rome. Een studiereis die me de moed gaf om echt voor dit verhaal te gaan. Rome was namelijk het decor om het concept renaissance te kaderen. De Renaissance uit de 15de eeuw was een kantelmoment in onze geschiedenis. De Europese cultuur ontwaakte als het ware uit een donkere nacht om tot bloei te komen. We zijn vandaag weer in zo’n moment beland.
Net zoals in de historische Renaissance beleven we vandaag een unieke tijd. Artificiële intelligentie - om maar een voorbeeld te geven - zal elk aspect van de samenleving veranderen.
Eigen aan een renaissance is dat er een perspectiefwissel plaatsvindt. Vanaf de vijftiende eeuw kwam de mens en het humane kunnen centraal te staan. We leerden de aarde en onszelf te bestuderen, vrij van religieuze dogma’s. De wetenschap werd ontwikkeld.
Vandaag maken we een nieuwe perspectiefwissel mee. Recente social movements zoals #metoo, #blacklivesmatters, #climatejustice, #LGTBQI+ hebben een gemeenschappelijke boodschap: het oude verhaal is uitverteld. Het is tijd voor een ander - meer wenselijk - verhaal. Eén waarin plaats is voor iedereen.
Laat ons nog verder durven denken, en de mens uit het centrum halen. Er kan ook een kat, een robot of een plant in de tekening van Da Vinci staan, remember?
Hashtag post-anthropoceen.
De uitnodiging.
Klinkt dat niet geweldig? Een ander verhaal? Het klinkt als een uitnodiging. Laten we daar allemaal samen voor gaan. Laten we onze talenten daar voor inzetten!
Je merkt deze roep trouwens in de zogenaamde ruk naar rechts. Witharige populisten, die zeggen te breken met het oude systeem, worden wereldwijd verkozen. Er wordt naar het verleden gekeken als een meetlat voor vandaag.
Om een alternatief verhaal te kunnen schrijven, moeten we net kunnen kijken naar de toekomst. De zaken vanop een afstand bekijken, voorbij de waan van de dag. Uitzoomen. De beste manier om naar dat nieuwe verhaal te kijken, is met de blik op de lange termijn. En dat brengt een bijzondere paradox met zich mee. Een paradox die centraal kwam te staan in mijn denken dit jaar.
Zodra je namelijk de lange termijnuitdagingen ziet, besef je dat we geen tijd te verliezen hebben. Lange termijndenken is geen ver-van-mijn-bed-show. Integendeel. Er is een link tussen onze acties en keuzes van vandaag en het welzijn van toekomstige generaties.
💌 📬 Ik nodig je uit om korte termijnoplossingen in te ruilen voor lange termijndenken en impact. Het zal je helpen de kloof te dichten tussen hoe de wereld is en hoe je wil dat ze is.
UITDAGING 2
We kiezen voor hoop.
Wat is het verschil tussen hoop en optimisme, vroeg ik me dit jaar af. Hoe kunnen we de klimaatcrisis confronteren zonder hoop te verliezen? Hoe kunnen we kritisch naar het huidige systeem kijken, zonder in cynisme of wanhoop te vervallen?
Ik las daarom twee boeken over apocalypsdenken en luisterde naar tig podcasts over onze mentale binnenwereld. Dat maakte enkele dingen duidelijk.
In de eerste plaats leerde ik dat hoop een keuze is. Het is iets waar je dagelijks voor gaat. Hoop is een werkwoord en we hebben werkplaatsen van hoop nodig.
Daarnaast leerde ik dat het einde van het verhaal niet het einde van de tijd hoeft te betekenen. Er is een klein verschil tussen doomdenken en doendenken, en dat is elke dag de keuze maken om aan zingeving te doen.
Als hoop een keuze is, kan je dan blijven toekijken zonder actie te ondernemen? Ik kreeg meer begrip voor activisten en leerde dat de keuze voor hoop andere emoties of meningen niet uitsluit. Je kan tegelijk hoopvol en kwaad of bedroefd zijn.
De uitnodiging.
Het nieuwe verhaal zal er niet komen vanuit het hoofd alleen. Zingeving doe je vanuit het hart. Dit jaar werd ik af en toe herinnerd dat we de toekomst ook mogen durven voelen in plaats van bedenken. An idea is a feeling from the past, zei Timothy Morton hierover.
We need to fall in love again, vulde Brian Eno aan. Hij bedoelt weer verliefd worden op de natuur. Daar begint het bij. Om de klimaatcrisis aan te gaan hebben we volgens de zanger meer emoties nodig. Daar zit de energie. Er is geen verandering zonder verwondering.
💌 📬 Ik nodig je uit om ook te voelen in plaats van te denken. Verandering in de buitenwereld is pas mogelijk als we ook veranderen in de binnenwereld.
UITDAGING 3
We herschrijven onze relatie met de natuur.
De laatste jaren ben ik mijn relatie met de natuur aan het herdenken. Ik ben hier gelukkig niet alleen in, want het is iets dat we volgens mij als maatschappij zullen doen. We hebben de natuur als een oneindige resource gezien die ter beschikking stond van ons, de mens. Alsof we er de baas over zijn.
Nu botsen we op de grenzen van deze aanpak. We kunnen de natuur rechten en inspraak geven. We moeten (het is officieel) afscheid nemen van de op fossiele brandstof gebaseerde wereld.
Een vierdaagse trektocht in de Alpen versterkte mijn ontzag voor de plek waar we mogen wonen. Het gaf me ook een gevoel van diepe tijd of deep time. Een voorbeeld van een concept dat je beleeft en voelt eerder dan alleen bedenkt of bestudeert.
Ik amuseerde me ook met het onderzoeken van biologische intelligentie en the wood-wide-web. We hebben nog zoveel te leren van de natuur. Zaken die ook relevant zijn voor de digitale wereld.
In het kort: we zijn een deel van de natuur en we moeten er opnieuw mee leren samenleven. Dat lijkt een onmogelijke shift, want onze drukbevolkte moderne wereld is gebaseerd op principes van extractie en dominantie, geen co-existentie. Om deze mindshift duidelijk te maken ging ik te rade bij kunstenaars, naar zij die andere taal gebruiken om verhalen te vertellen. Ik cureerde voor jullie smeltende gletsjers bedekt in lakens, een galerij aan kunstwerken over tijd en een installatie die helpt om afscheid te nemen van onze beschaving.
De rode draad van het studeren en schrijven over de natuur is dat alles met elkaar verbonden is. Meer nog, de dingen bestaan pas bij de gratie van de relatie. Dat is een realisatie die enerzijds schittert in zijn eenvoud en tegelijk een beetje fluffy klinkt. (Tot dat je een boerderij opent.)
Uit schrik om niet serieus genomen te worden, verdiepte ik me daarom in de spooky wereld van kwantumfysica. Blijkt dat de meest correcte manier om de natuur te beschrijven ook de meeste fundamentele denkbeelden op zijn kop zet. “Iedere keer dat iets vaststaands ter discussie wordt gesteld, opent zich iets anders wat ons in staat stelt verder te kijken.”
De uitnodiging.
Het was bij het schrijven van deze brieven dat ik tot het besef kwam dat de toekomst ons uitnodigt. Een nieuw verhaal betekent ook kunnen loslaten van concepten die ons tegenhouden om vooruit te gaan.
Als op een festival een plant me vraagt wat het omgekeerde van grens is, besef ik dat we inderdaad alles aan grenzen leggen en loskoppelen van zijn context. De wetenschap die zich ontwikkelde na de Renaissance deelt alles op in hokjes.
We leven in een cultuur van separatisme. Maar met die mindset zijn we verloren. Om een voorbeeld te geven: alleen inzetten op elektrische voertuigen zal het CO2-probleem niet oplossen. Er is een bredere kijk op mobiliteit voor nodig.
De natuur leert ons dat onze wereld niet alleen interconnected is, maar ook interdependent. De uitnodiging hierin is om de relaties tussen alles te herontdekken en aan reconnection te doen. Het hart bij het hoofd te brengen, de vrouwelijkheid bij de mannelijkheid, de mens bij de boom, de grootste ideeën bij de kleinste gebaren, korte termijnacties bij lange termijnimpact.
En neen, ik wil daarmee niet zeggen dat we van een ik-verhaal naar een wij-verhaal zullen evolueren. De tegenstelling ik vs wij is de oude manier van denken. Het wordt een verhaal van tegelijkertijd ik- en wij-denken.
💌 📬 Ik nodig je uit om meer aandacht te geven aan relaties dan aan de grenzen of de geïsoleerde dingen. Het zal je helpen dat andere - meer wensbare verhaal te vinden voor deze uitdagende tijden.
Tot daar mijn voornemen voor 2023. Meer schrijven.
Aan de trouwe lezers: bedankt om mijn radicale denkstappen te blijven volgen.
Aan de nieuwe subscribers: welkom in deze club. You’re not alone.
Laat me weten wat je deze nieuwsbrief vindt, stel me een vraag over een idee of geef een hartje via de app. Het geeft me energie om verder te gaan.
zwaai, fredo
Hoe mooi alweer dat anderen het/dezelfde idee/gevoel/motivatie ook verwoorden.
Zo las ik daarnet in Emergence Magazine deze quote:
“We shall not sever ourselves from the earth. We must chant our being, and we must dance in time with the rhythms of the earth.” — N. Scott Momaday
En die native American auteur wordt genoemd als één van de vertegenwoordigers van de "Native American Renaissance" ...